| Develi | |
|---|---|
 |
|
 Türkiye'de yeri |
|
.svg) Kayseri İdari Bölümler Haritası |
|
| Ülke | Türkiye |
| İl | Kayseri |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Murat Duru [1] |
| • Belediye başkanı | Mehmet Cabbar (AK Parti) |
| Yüzölçümü
|
|
| • Toplam | 1.906 km² (735 mil²) |
| Rakım | 1.330 m (4.360 ft) |
| Nüfus
(2018)
|
|
| • Toplam | 65,322 |
| • Kır
|
- |
| • Şehir
|
66.250 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 38400 |
| İl alan kodu | 352 |
| İl plaka kodu | 38 |
|
Resmî site
http://www.develi.bel.tr |
|
Develi, Kayseri ilinin il merkezinden sonraki en büyük yerleşim yeri olup, İç Anadolu Bölgesi'nin Orta Kızılırmak Bölümü'nde bulunmaktadır. Eski adı Everek'tir. Erciyes Dağı’nın 6 km güneyinde kurulmuştur. Günümüzde doğusunda Tomarza ilçesi ve Adana ilinin Tufanbeyli İlçesi, güneyinde Yahyalı ilçesi ile Adana ilinin Saimbeyli ve Feke ilçeleri, batısında Yeşilhisar İlçesi, kuzeybatısında İncesu ilçesi yer alır. 1926'ya Kadar Kozan'a bağlı olan Develi Kozan ilinin 1926'da ilçeye dönüştürülmesiyle Kayseri'ye bağlanmıştır.
İlçe, Tekir Yaylası güzergâhından Kayseri’ye 45 km İncesu güzergâhından 86 km uzaklıkta olup, Kayseri'nin en büyük ilçesidir. Yüzölçümü 1887 km² olup, deniz seviyesinden yüksekliği 1150 metredir. En büyük dağı Kayseri'nin sembolü durumundaki Erciyes Dağı'dır. Ayrıca Karasivri Dağı, Büyük Kartın (Peri Kartın), Göktepe (Yeşil Tepe), Sümengen (Süvegen) ve Bakır Dağı da Develi coğrafyası içindedir. En önemli akarsuları Seyhan Nehri'nin en büyük kolu olan Zamantı Irmağı, Develi Çayı (Fenese Suyu), Elbiz ve Köşkpınarı’dır. En önemli gölleri Kurbağa Gölü ile Sultan Sazlığı’dır.
Kasabanın tarihi adı Everek olup, Ermenicede Averak (ören, harabe) olarak geçer.[kaynak belirtilmeli] On dördüncü asırda yaşayan tarihçi, coğrafyacı Mustavfi kasabının ismini Davalu olarak verir.[3] Ona göre orta ölçekli bir şehirdi ve surlarını Selçuklu Sultanı Alâeddin yeniden inşa ettirmişti.[3] On yedinci yüzyılda yazılmış Cihannüma adlı eserde kasaba ismi Davahlu olarak geçer.[3]
Tarihi kaynaklara göre Develi M.Ö.2500-2000 yıllarında yaşayan uygarlıkların kültür izlerine rastlanmıştır. Bakır Çağı, Bronz Çağı ile Selçuklu Dönemi arasındaki tarihi süreç içerisinde birçok uygarlığı içinde barındıran Develi'de, hâlen bilimsel araştırmalara ihtiyaç vardır.
1071 yılında Türklerin Anadolu'ya girmesiyle Oğuz boylarından Develioğulları obasının bölgeye yerleştiği bilinmektedir. Selçuklu Sultanı Alparslan'ın yeğeni Develi'nin şimdiki Develi bölgesini fethetmesiyle Selçuklu topraklarına eklenmiş olup, beldenin adı Develi olarak kalmıştır. Hâlen Devali'nin türbesi bulunmaktadır.
Fatih Sultan Mehmet döneminde Osmanlı topraklarına katılan ilçe Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Haçin cephesi gibi önemli mücadelelerin geçtiği bir cephede aktif rol almıştır.
Kurtuluş Savaşı mücadelesinde ön saflarda bulunan Kanberli Osman Bey, Osman Coşkun Bey, Yakup Kenan Bey, Hadi Bey, Paşazade Osman Bey, Op. Dr. Osman Bey, Atıf Bey, Numan Efendi (Kara Müftü), A. Hazım Bey ve Veli Civan Bey gibi kahramanlar da Develilidir.
Böylesi geniş bir tarihi süreç yaşayan ilçede çok önemli tarihi eserler günümüze ulaşmıştır. Bunlar Sivasi Hatun Camii, Devali Türbesi, Seydi Şerif Türbesi, Hızır İlyas Türbesi, Şeyh Ümmi Türbesi, Ebçe Sultan Türbesi, Hamidiye Medresesi, Havadan Külliyesi, Gereme Harabeleri, Çomaklı Yer Altı Şehri, Şahmelik, Ayşepınar, Tombak, Develi ve Gazi, Develi Kasabası Kaya Oyma Mağaraları, Fıraktın Yazılı Kayaları, Öksüt Kalesi gibi nice tarihi eserlerdir.
İlçede karasal iklim hüküm sürer. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlı geçer. Yağışlar daha çok ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde görülür. İlkbahar ve sonbahar mevsimlerinin sakin ve açık günlerinde kırağı ve don olayı müşahede edilir. Bu olaylar tarımı olumsuz etkiler. Ortalama yağış miktarı 366,6 mm’dir.
İlçe topraklarında genellikle bozkır bitki örtüsü hâkimdir. Yüksek kesimlerde yer yer orman alanlarına rastlanılsa da genel olarak bozkır ve çalılık ile kaplıdır. İlçede meyveciliğe yönelik meyve bahçeleri gelişmiş durumdadır.
TÜİK 2009 verilerine göre şehir merkezi nüfusu 36.439, köylerin nüfusu 29.105 olup, toplam nüfus 65.544 tür. Yıllık nüfus artış hızı şehir merkezinde binde 6.24, köylerde ise binde -10.72 olup, toplamda ise binde –2.69 nüfus azalması görülmektedir. Develi dışında başta İstanbul ve Ankara olmak üzere 300.000'den fazla Develili vardır.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1965[4] | 54.159 | 13.411 | 40.748 |
| 1970[5] | 57.031 | 15.553 | 41.478 |
| 1975[6] | 62.735 | 17.323 | 45.412 |
| 1980[7] | 66.048 | 22.491 | 43.557 |
| 1985[8] | 69.801 | 25.944 | 43.857 |
| 1990[9] | 72.825 | 32.961 | 39.864 |
| 2000[10] | 70.893 | 35.084 | 35.809 |
| 2007[11] | 65.695 | 36.121 | 29.574 |
| 2008[12] | 65.452 | 36.072 | 29.380 |
| 2009[13] | 65.544 | 36.439 | 29.105 |
| 2010[14] | 64.836 | 36.708 | 28.128 |
| 2011[15] | 64.908 | 37.348 | 27.560 |
| 2012[16] | 64.381 | 37.875 | 26.506 |
| 2013[17] | 63.994 | 63.994 | veri yok |
| 2014[18] | 64.550 | 64.550 | veri yok |
| 2015[19] | 64.072 | 64.072 | veri yok |
| 2016[19] | 64.422 | 64.422 | veri yok |
| 2017[19] | 64.389 | 64.389 | veri yok |
| 2018[19] | 65.322 | 65.322 | veri yok |
| 2019[19] | 65.745 | 65.745 | veri yok |
| 2020[19] | 66.250 | 66.250 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
İlçe mülki sınırları içerisinde biri merkez olmak üzere 4 kasaba belediyesi, 45 köy ile 5 köye bağlı 7 mezra bulunmaktadır. 25’i ilçe merkezinde 11’i kasabalarda olmak üzere toplam 36 mahalle vardır. Develi 1957 yılından bu yana il olma çabası içerisindedir.
İlçenin başlıca gelir kaynaklarından biri tarım ve hayvancılık olup; lokomotif iş kolu olan inşaat sektörü de önemli bir yer tutmaktadır. İlçe tarım arazisinin bitki örtüsü ve ekim alanlarına göre dağılımı 49.500 ha Hububat ekimi (buğday, arpa, çavdar, nohut, mercimek ve fasulye) ayrıca sanayi bitkilerinden şeker pancarı ve ayçiçeği ekilmektedir. Meyve ve sebze üretimi de tarımda hatırı sayılır bir paya sahiptir. Epçe, Tombak, Sarıca, Gazi, Karacaviran, Sindelhöyük, Soysallı, Çayırözü, Zile ve Merkez olmak üzere 10 adet sulama kooperatifi mevcuttur. Ayrıca merkez, kasaba ve köylerde 10 adet kalkınma kooperatifi vardır.
İlçede yoğun olarak koyun ve sığır yetiştiriciliği yanında kanatlı ve tek tırnaklı hayvan yetiştiriciliği de yapılmaktadır. İlçede 55.000 büyükbaş, 62.000 küçükbaş hayvan mevcudu vardır.
Geleneksel el sanatları olarak köylerde halıcılık ve Sindelhöyük kasabası ile Yenihayat köyünde hasırcılık yapılmaktadır.
Develi’de Küçük Sanayi Sitesi’nin hizmete girmesi ile Halı Fabrikasının açılması adeta bir dönüm noktası olmuştur. Hâlen faaliyette bulunan ve ülke çapında üretim yapan 3 firmada yaklaşık olarak 1600 kişi istihdam edilmektedir. İlçede bol miktarda çinko, kurşun, ponza yatakları mevcuttur. İlçede ayrıca tarım alet ve makineleri imal eden iki firma bulunmaktadır. Bu firmalar ürünlerini yurt içine ve yurt dışına pazarlamaktadır.
İlçede üç önemli fabrika dışında, 1994 yılından itibaren yatırımlar nedeniyle artan fabrika sayısı 1999 yılında 11’e kadar çıkmışken bugün itibarıyla 9’a düşmüştür. İş ve çalışma hayatını engelleyen ciddi bir problem bulunmamaktadır.
Okuma-yazma oranı %97 civarındadır. Develi'de 69 ilköğretim okulu vardır. Endüstri Meslek Lisesi, Ticaret Meslek Lisesi, Kız Meslek Lisesi, Sağlık Meslek Lisesi, İmam Hatip Lisesi, Anadolu Lisesi, Develi İMKB Fen Lisesi, Develi Lisesi, Millî Piyango Anadolu Lisesi ve birçok yatılı ilköğretim okuluyla bir İşitme Engelliler Okulu bulunmaktadır. Ayrıca Erciyes Üniversitesi'nin çeşitli fakülteleri de eğitim hizmeti vermektedir. Develi'nin edebiyat tarihinde önemli yer tutan birçok şahsiyeti vardır.
Konutlar genelde yığma, kâgir ve betonarme olup, son yıllarda betonarme yapıların sayısı hızla artmaktadır. Yapı kooperatifçiliği ile toplu yaşama geçiş süreci hızlanmıştır. Yerleşim yerleri genel olarak toplu halde olup, kış, yaz rahatlıkla ulaşım sağlanmaktadır. Sosyo-Kültürel yapılar olarak; bir kapalı spor salonu ile ilçe stadyumu bulunmaktadır. İş yerleri şehrin merkezî kısımlarında genellikle iş hanı ve çarşılarda toplandığı görülür.
Halk geleneklerine sıkı sıkıya bağlıdır. İlçe genelinde giyim kuşam şık bir görünüm arz eder. Kültürel değerlerin en önemlisi her yıl yapılmakta olan geleneksel Aşık Seyrani Kültür ve Sanat Festivalidir.
İlçede 1. Amatör kümede mücadele eden 2, ikinci amatör kümede mücadele eden 2 futbol takımı ilçeyi temsil etmektedir.
Türkçe